Model 3M – rodzaje marnotrawstwa i sposoby jego eliminacji

Marnotrawstwo w kulturze Lean, Muda, Mura, Muri

Jednym z głównych elementów filozofii Lean Manufacturing jest marnotrawstwo. To wszystko, co nie przynosi wartości dodanej, tylko straty, pochłania zasoby przedsiębiorstwa i jego czas. To właśnie straty zajmują najwięcej czasu podczas produkcji. Marnotrawstwo w kulturze Lean zwane jest z języka japońskiego mudą. Samo słowo muda oznacza w prostym tłumaczeniu coś bezużytecznego, zbędnego w procesach produkcyjnych. Przy tworzeniu produktu, spotykamy się z generowaniem wartości dodanej, czyli z czymś, za co nasz klient może zapłacić, ponieważ jest to przez niego doceniane. Jednak czynności te przeplatane są często takimi, które już nie przynoszą nam korzyści, a nawet są bardzo kosztowne.

Eliminowanie strat w Lean Manufacturing

Z punktu widzenia Lean Manufacturing, niekorzystne, zbędne działania, należy zidentyfikować i w odpowiedni sposób wyeliminować. To podejście strategiczne. Przedsiębiorstwa, które już wdrożyły takie działania, są na rynku o wiele bardziej konkurencyjne. Natomiast firmy, które marnują swoje środki i czas na to, co nie przynosi korzyści, zmniejszają swój zysk i tym samym obciążają pracowników dodatkową pracą, która tak naprawdę nie jest potrzebna. Nie ma możliwości całkowicie wyeliminować marnotrawstwa w procesie dostarczania wartości klientowi, ale można skupiać się na rozwiązaniach, które w dużej mierze pozwalałyby się pozbyć tych strat w przyszłości. Podjęte działania nazywane są racjonalizacją procesów, czyli ciągłym ulepszaniem procesów – Kaizen. W następstwie redukcji marnotrawstwa poprawia się efektywność wykorzystania zasobów, które są w dane procesy zaangażowane. Wyróżnione są dwa rodzaje mudy. W pierwszym straty są wymuszone technologią lub procesem, dlatego trudno je usunąć. Niekiedy przepisy prawne, normy lub BHP, narzucają pewne zachowania generujące straty. Nazywane to jest marnotrawstwem koniecznym. Drugi rodzaj mudy to taki, który w prosty sposób jesteśmy w stanie zidentyfikować oraz wyeliminować poprzez poprawę organizacji pracy w przedsiębiorstwie.

Toyota i opracowanie Metody 3M

Wdrożenie Lean Manufacturing pozwala na wprowadzenie ładu i porządku w przedsiębiorstwie. Toyota zapoczątkowała innowacyjne podejście wprowadzając w życie Metodę 3M, dokładniej identyfikując zjawisko marnotrawstwa powodującego nieefektywność podmiotów gospodarczych. Zastosowano podział na: muri, mura oraz muda. Wszystkie te elementy są ze sobą ściśle związane. Odkąd Toyota opracowała tę koncepcję, dodano wiele dodatkowych rodzajów odpadów/strat. Najbardziej znana jest prawdopodobnie zmarnowana ludzka kreatywność.

Muda

Pierwszy z wyróżnionych elementów to muda, co oznacza marnotrawstwo. Toyota wyróżniła siedem źródeł powstania marnotrawstwa:

nadprodukcja,
zbędne zapasy,
oczekiwanie,
zbędny ruch,
transport,
nadmierne przetwarzanie,
defekty i ich naprawianie.

Podejście to było rozwijane i zidentyfikowano ósmy rodzaj marnotrawstwa, który dotyczył niewykorzystania potencjału pracowników. Przejawia się ono w przekonaniu przez kierowników, że tylko oni mają rację. Niechętnie korzystają z pomysłów swoich pracowników, uniemożliwiają im wprowadzanie zmian do procesów, delegują pracę poniżej ich kompetencji, przez co tracą szansę na wykorzystanie kreatywności swojego zespołu.

Dodatkowo wyróżnia się dziewiąty rodzaj marnotrawstwa – nie obwiniaj, o którym możesz przeczytać we wpisie https://sigmology.com/po-dziewiate-nie-obwiniaj/

Muri

Zgodnie z tłumaczeniem, muri rozumiemy jako przeciążone i nieuzasadnione rzeczy, które są zbyt trudne. W zależności od rodzaju przeciążenia i systemu, pomocne może być inne rozwiązanie. Czasami 5S jest odpowiedzią, czasem lepsza ergonomia, a czasem zwykły szacunek dla innych. Możemy rozpatrywać przykłady na kilku płaszczyznach. Oczywiście główny nacisk kładziony jest na ludzi. Muri może jednak mieć również zastosowanie do maszyn, materiałów i organizacji.

Jeśli chodzi o ludzi, warto wziąć pod uwagę takie problemy jak: niewłaściwa postawa lub nieodpowiednia ergonomia, praca wymaga nadmiernego schylania się, kucania, podnoszenia ciężkich przedmiotów, przemieszczanie się z miejsca do miejsca. Wszystkie te czynniki przyspieszają zmęczenie. Pracownik narażony jest na choroby zawodowe, duże zmęczenie fizyczne. Frustracja często wywoływana jest przez hałas, zbyt trudne lub łatwe zadania, które z góry już zniechęcają. Kiedy pracownik odczuwa nadmierny stres, również wpływa to negatywnie na całokształt działań. Warto na bieżąco eliminować wszystko, co prowadzi do wypalenia zawodowego, dbać o regularne szkolenia i dobre samopoczucie pracowników. Kluczowym utrudnieniem mogą być zbyt długie godziny pracy. Gdy spojrzymy wiele lat wstecz, zauważymy, że pracodawcy starali się jak najlepiej wykorzystać swoich pracowników, zmuszając ich nie tylko do cięższej, ale i dłuższej pracy. U kresu XIX wieku, można zaobserwować zmianę myślenia i postępowania – zdano sobie wówczas sprawę, że mniej pracy jest w rzeczywistości bardziej wydajne. Skutkowało to stopniowym skracaniem czasu pracy z nawet 16 godzin dziennie do 8, a czasem i mniej. Wbrew początkowym przypuszczeniom pracodawców, wydajność wzrosła – zarówno z godziny na godzinę, jak i z dnia na dzień. Obecnie w przedsiębiorstwach również spotykamy się z sytuacją, że najbardziej produktywni pracownicy nie są często pracownikami pełnoetatowymi.

Co do maszyn, istotne jest, by nie zużywać ich i narzędzi do granic możliwości, pamiętać o przeglądach, konserwacji, a materiały przechowywać w odpowiednich dla nich warunkach. Patrząc całościowo na organizacje, nie można w procesie zapominać o jasnej i przejrzystej komunikacji z dostawcą – pomiędzy stronami powinna panować zgoda i zrozumienie. Nie można nadużywać swojej pozycji na rynku, by żerować na dostawcach lub klientach.

Mura

Mura to ostatni element 3M, oznacza on nierówność, nierównomierność, działania nieregularne, gdzie brak jest standaryzacji procesu. Tłumacząc z japońskiego, mura to jakakolwiek nierówność lub nieregularność. Sytuacja, w której praca na stanowisku nie przebiega płynnie. Choć często stosowana głównie do przepływu materiału, stanowi również problem w wielu innych przypadkach. Nierówności mogą występować w różnych sytuacjach i powodować poważne problemy. Do przykładów należą:

Nierówne zapotrzebowania klientów,
Zmienny lub nieregularny czas pracy,
Zmiany wielkości zapasów lub produkcji,
Nierówny czas produkcji,
Nierównomierny rozkład obciążenia.

Jeśli mamy do czynienia z murą to nieuniknione będzie również zjawisko muri, gdyż są ze sobą ściśle powiązane. Nie można skupiać się tylko na marnotrawstwie i przez to zaniedbywać eliminacji nierówności i przeciążeń. Jeśli chcesz w pełni wykorzystać swój potencjał, musisz pamiętać, żeby zająć się każdym z 3M! Zignorowanie któregokolwiek z nich, będzie skutkowało brakiem efektów.